زلزله ۵ دی ماه ۱۳۸۲ شهر باستانی بم و مناطق اطراف آن را بطور کامل با خاک یکسان کرد و جان بیش از ۷۰ هزار نفر را گرفت.
5 دی 1401
حجم خرابی و ویرانی شهر بم در اثر زلزله ۵ دی ۱۳۸۲ چنان بالا بود که هنوز هم آمار واقعی قربانیان برای بسیاری مبهم است. تعداد اولیه تلفات طی ۲ هفته ابتدایی ۵۰ الی ۷۰ هزار نفر اعلام شد اما از مدتی بعد انتشار میزان کشته شدگان زلزله بم متوقف شد و بعدها آماری بسیار پایینتر از آمار اولیه منتشر شد که البته نه بمیها آن را قبول کردند و نه مسئولین محلی.
آمار متناقض از تعداد واقعی قربانیان زلزله بم
سالها از زلزله بم میگذرد اما آمار متعددی از تعداد قربانیان وجود دارد که هرکدام ابتدا از سوی مراجع رسمی منتشر شده اما پس از مدتی با آمار جدید از سوی نهادی دیگر، نقض شده است.
فیلمی از لحظات اولیه پس از ویرانی بم
در زلزله بم تمام شهر بطور کامل تخریب شد و طبق آمار اعلام شده در همان ۲۰ روز اول، ۷۰ هزار نفر جانباختند. البته دولتوقت کوشید آمار تلفات را بسیار پایینتر اعلام کند اما مردم و مسئولین محلی آمار دولتی را قبول نکردند. بهشتزهرای بم در جریان این زلزله به بیش از ۵۰ برابر وسعت گرفت و هزاران نفر نیز در دیگر شهرهای ایران دفن شدند؛ آنها کسانی بودند که بعنوان مجروح اعزام شدند اما پس از فوت، در همانجا بهخاک سپرده شدند.
۶ دی ۸۲: صبح روز بعد از فاجعه / اعلام اولین آمار تلفات زلزله بم از سوی وزیر بهداشت
اولین آمار تلفات زلزله بم از سوی مسعود پزشکیان وزیر بهداشت دولت خاتمی اعلام شد. پزشکیان صبح روز بعد از زلزله بم و در بیمارستان امام طی مصاحبه با خبرنگار اعزامی فرانسپرس آمار اولیه قربانیان را ۷۰ هزار نفر اعلام میکند. اما بعد از ظهر همان روز خبرگزاری جام جم (وابسته به صداوسیما) گزارش خبری فرانسپرس را نقض و آمار ۲۴ ساعت اول پس از امدادرسانی را ۳۰ هزار کشته و ۴۰ هزار زخمی [مجموعا ۷۰ هزار نفر] اعلام میکند.
اعلام سریع آمار تفکیک شده قربانیان آن هم درحالی که هنوز جمعیتی زیادی زیرآوار بود، با انتقادات فراوانی مواجه شد. حجم ویرانی در اثر زلزله بالا بود و همچنان هزاران نفر زیر آوار گرفتار بودند.
۱۱ دی ۸۲ – رئیس شورای شهر بم: شهروندان زیادی همچنان زیر آوار هستند
عباس اسماعیلی رئیس شورای شهر بم ۱۱ دی ۸۲ (شش روز پس از زلزله) طی مصاحبه با رسانهها درخصوص آمار قربانیان گفت: برخی مناطق بم صددرصد خانهها و محلات تخریب شدهاند و شمار قربایان بیش از ۵۰ هزار نفر است. به گفته وی در روزهای نخست هر کس به فکر خاکسپاری عزیزان خود بود و بوسیله لودر گودالهایی ایجاد میشد و اجساد بهطور دسته جمعی به خاک سپرده میشدند و کسی در آمارگیری دخالت نداشته است.
اسماعیلی در پاسخ به این سؤال که چند درصد از شهر خاکبرداری شده است، گفته بود: هر کسی آشنایی داشته، محل دفن آشناهای خود را نشان داده است اما از وضعیت خانوادهها و خویشاوندانی که با هم زیر آوار شدند و بستگان دیگری نداشتهاند اطلاعی نداریم و جستجوها ادامه دارد.
۲۶ دی ۸۲ – استاندار کرمان: تاکنون ۴۰ هزار نفر با ثبت آمار دفن شدهاند و ۲۰ هزار نفر بدون ثبت و توسط خانوادهها
محمدعلی کریمی استاندار وقت کرمان روز ۲۶ دی ۸۲ و ۳ هفته پس از زلزله بم در گفتگو با خبرنگار “رادیو فردا” تعداد كشتهشدگان را بيش از 40 هزار اعلام کرد که ممکن است بیشتر هم بشود. او اعلام دقیق خسارات و تلفات را به دلیل گستردگی حادثه غیرممکن دانست اما از دفن۲۰ هزار نفر بدون ثبت آمار در روزهای اول خبر داد که با احتساب ۴۰ هزار ثبت شده، مجموعا ۶۰ هزار قربانی بود و پیشبینی میشد این تعداد بالاتر هم برود.
توقف اعلام آمار رسمی قربانیان زلزله بم
پس از سه آمار رسمی قربانیان که توسط وزیر بهداشت، رئیس شورای شهر بم و استاندار کرمان اعلام شد، آمار رسمی دیگری در آن روزهای اولیه پس از زلزله منتشر نشد و پس از آن صرفا آمار غیررسمی [از سوی منصبداران رسمی] رسانهای میشد و پس از مدتی مجددا با آمار جدید مورد نقض قرار میگرفت.
زلزله بم و آمار تلفات آن به موضوعی برای مجادله بین اصولگرایان و دولتمردان اصلاحطلب تبدیل شده بود. مخالفان دولت معتقد بودند وزیر بهداشت و استاندار کرمان در گفتگو با رسانههای بیگانه آمار کذب ارائه میدهند تا فاجعه را بزرگ نشان دهند. اما حجم ویرانی و فاجعه آنقدر بالا بود که نیازی به بزرگنمایی و آمارسازی نداشته باشد با اینحال برخی از سیاسیون هر دو جناح از هر فرصتی برای تسویه حساب سیاسی استفاده میبردند حتی از مرگ هموطنان خود.
اعلام آمار رسمی تلفات زلزله پس از چندسال / مخالفت مردم بم با آمارسازی دولت
سالها بعد و اوایل دهه ۹۰ آمار دولتی ۲۶ هزار و ۲۷۱ کشته به همراه ۳۰ هزار زخمی اعلام شد که بسیار کمتر از سه گزارش آماری اولیه بود و البته از سوی مردم و مسئولین محلی و استانی مورد قبول قرار نگرفت.
علی شفیعی که زمان زلزله فرماندار بم بود سال ۹۷ طی مصاحبه با روزنامه “پیام ما” و در واکنش به ‘آمارهای نادرست دولت’ گفت: میتوانم با اطمینان بگویم که تعداد کشتههای سال ۸۲ بیش از ۴۰ هزار نفر بود. من آمارهای دیگر را قبول ندارم و همیشه در برابر آنها ایستادگی کردهام.
نجار بعد از دو بار آماردهی از تلفات: هیچ آمار دقیقی از تعداد کشته شدگان زلزله بم نداریم
اواخر دهه ۹۰ اسماعیل نجار رئیس ستاد مدیریت بحران کشور که مدتی استاندار کرمان نیز بود، آمار قربانیان زلزله بم را ۳۴ هزار کشته و ۲۰۰ هزار زخمی! اعلام کرد اما در هجدهمین سالگرد زلزله (۵ دی ۱۴۰۰) گفت: آمار دقیقی از جانباختگان زلزله بم نداریم.
البته اعلام ۲۰۰ هزار مجروح از سوی نجار در همان سالها با واکنشهای منفی روبرو شد. بهخصوص که مردم آماردهی نجار را مثل مصاحبهاش بعد از زلزله سال ۸۹ ریگان میدانستند؛ جایی که او گفته بود خانههای روستایی که عکس احمدینژاد را به دیوار داشتند، تخریب نشده است!
تعداد واقعی تلفات زلزله بم از نظر مردم: حداقل ۷۰ هزار نفر کشته شدند
با اینکه از یکماه بعد از زلزله اعلام آمار متوقف شد و دولت سعی میکرد تعداد واقعی تلفات را پنهان نگه دارد اما برای بمیهایی که روزهای اول زلزله را در این شهر سپری کردهاند و حجم بالای فاجعه در آن ایام بهخصوص وضعیت آشفته بهشتزهرای شهر و گسترش یکباره گورستان را دیدهاند، همان سه آمار اعلامی از سوی وزیربهداشت، استاندار کرمان و رئیس شورای شهر به واقعیت نزدیکتر است؛ آماری که براساس آن در کمترین و خوشبینانهترین حالت ممکن بین ۶۰ تا ۷۰ هزار نفر جانباختند.
در هر محله و منطقهای از شهر بم حداقل ۷۰ درصد جمعیت زیرآوار ماندند. براساس آنچه که خود مردم دیدند و شاهد بودند آمار قربانیان زلزله حتی ممکن است از ۷۰ هزار نفر هم بیشتر بوده باشد. هم بهشتزهرای بم این موضوع را به وضوح نشان میدهد و هم اینکه بسیاری از مجروحین در بیمارستانهای دیگر شهرها جانباختند و همانجا هم دفن شدند. و از طرفی تعداد زیادی از بمیها همچنان از محل دفن عزیزان و خانواده خود بیخبرند و گورهای بینشان بسیاری در بم و شهرهای دیگر وجود دارد که هیچگاه هویت آنها مشخص نشد.