بانو حیاتی کرمانی ملقب به بی‌بی حیات بمی شاعر قرن دوازدهم

بانو حیاتی کرمانی ملقب به بی‌بی حیات بمی، ادیب و شاعر برجسته‌ی ایران در قرن دوازدهم بود.

بانو حیاتی کرمانی کیست؟

بانو حیاتی، اواسط نیمه‌دوم قرن دوازدهم در شهر بم، متولد شد. نامش را بی‌بی‌جان نهادند و همچنین معروف به بی‌بی حیات بمی است.

پدر وی میرزا محمّد کاظم از خانواده مستوفیان کرمان و همسرش نیز نورعلی‌شاه کرمانی از شاعران نامدار زمان بود.

دیوان اشعار حیاتی نشان‌دهنده‌ی تاثیر ادبی وی از همسرش نورعلی‌شاه است.

دیوان شعر بی بی حیات بمی مملو از انواع قالب‌های شعرفارسی [از جمله غزل، قصیده، رباعی، ترجیع‌بند و ترکیب‌بند] است.

وی در این قالب‌ها طبع آزمایی کرده، به‌خصوص در غزل که با تقلید و الگوبرداری از شیوه حافظ و مولانا غزل‌های بسیاری خلق نموده‌ است.

دیوان اشعار بی‌بی حیاتی به سعی جواد نوربخش، بخط محمد میرزایی و با مقدمه‌ی دکتر عبدالحسین زرین‌کوب توسط انتشارات مرکز کرمان‌شناسی و در سال ۱۳۸۶ چاپ شده‌ است.

استاد زرین‌کوب تاریخ‌نگار و نویسنده معاصر ایران در مقدمه‌ی کتاب دیوان اشعار حیاتی می‌نویسد: “تا آنجا که مخلص از روی دیوان حاضر می‌تواند اظهارنظر نماید، غزل‌های دیوان بی بی حیات بمی نمونه غزل‌های صوفیانه‌ی عصر اوست. آنچه را صوفیه عشق حقیقی می‌خوانند، به زبان عشق مجازی می‌سراید و مخاطب را سرگشته و حیرت‌زده بر این تردید باقی می‌گذارد که آیا در این سخنان، عشقِ کام‌جویی را که از ورای نقاب عشق الهی همچنان به صد عشوه و اشاره خود را نشان می‌دهد، باید باور کرد یا نه؟”

نمونه غزل‌های بی‌بی حیات بمی :

ای در هوای گلشن کوی تو سال‌ها / طیار جان گشوده بهر گوشه بال‌ها

بود ار چرخ گنج وصل تو در کنج دل نهان/ گویا بهر خرابه دلش بوده سال‌ها

باشد به نعمت گرچه رساتر ز ساق عرش / شد نارسا بپایه قدرت خیال‌ها

هر کاهلی به کنه کمال تو کی رسد / کز درک کاف آن شده عاجز کمال‌ها

سرچشمه‌ی حیات حیاتی چو لعل تست / نو شد ز بوی چشمه لعلت زلال‌ها

بی‌بی حیات بمی در اوایل قرن سیزدهم درگذشت و مقبره‌ی او نیز در مشتاقیه(سه گنبدان) کرمان است.

اکونوموزه بانو حیاتی کرمانی:

اکونوموزه کرمان (موزه مردم‌شناسی) به نام بانو حیاتی مزین است.

این بنا در سال ۱۲۶۷ خورشیدی به عنوان شعبه بانک شاهنشاهی ایران و انگلیس در کرمان ساخته شد و تا مدت زیاد به همین منظور استفاده می‌شده.

پس از انتقال بانک شاهنشاهی به محل کنسول انگلیس، ساختمان به اختیار اداره فرهنگ و صنایع مستظرفه کرمان درآمد. پس از آن در سال ۱۳۲۰ خورشیدی دبستان دخترانه نمره ۳ کرمان که به احترام بی‌بی‌حیات؛ با نام بانو حیاتی، شناخته می‌شد، به این مکان انتقال یافت و تا سال ۱۳۵۶ به همین منظور مورد استفاده قرار گرفت.

اما از سال 1358 تا مدت نزدیک به 30 سال متروکه و بی‌استفاده شد.

این بنا در پاییز سال ۱۳۸۵ به شماره ۴۱۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال ۱۳۹۳ و با دستور استاندار وقت مهندس علیرضا رزم حسینی و توسط شهرداری کرمان با هدف تبدیل به موزه مرمت شد و در زمستان ۱۳۹۴ برای عموم بازگشایی گردید.

تصاویری از اکونوموزه بانو حیاتی کرمانی: